در دوره معاصر نیز بویژه در جریان نهضت مشروطیت علما و رجال بزرگی از این شهر برخاسته ‎اند از جمله ملا امام‎ وردی مشگینی که از روحانیت غیرتمند و تحصل کرده نجف اشرف بوده و با جلوگیری از یورش طوایفی از عشایر شاهسون از غارت شهر های همجوار نقش بسیار مهمی در پیروزی و به ثمر رساندن نهضت قیام مشروطیت ایفا کرد. او که با سران مشروطه تبریز ارتباط تنگاتنگ داشته است و در جریان بازگشت از جلسه سران مشروطه تبریز به مشکین, شبانه به وسیله مزدوران حاکم وقت اردبیل, به نام امیر معزز دستگیر و به تبریز انتقال یافته و در پشت نارین قلعه بدار آویخته می شود. شیخ یوسف افقهی و شیخ قاسم پریخانی از دیگر علمای منطقه بودند و آیت ‎الله شیخ علی مشگینی آلنی از فقها و دانشمندان عصر حاضر, رئیس محترم مجلس خبرگان و امام جمعه قم و مدرس حوزه ‎های علمیه قم, و ده ‎ها تن از علما و روحانیون و اساتید دانشگاه‎ ها ‎و مراکز آموزش عالی می‎ باشد و در طول 8 سال دفاع مقدس به خاطر حضور بسیار پرشور و علاقمند هزاران تن از بسیجیان جان بر کف به نجف آباد دوم شهرت یافته است و بیش از 600 شهید تقدیم این نظام مقدس کرده که سردار شهید سرتیپ پاسدار حاج میر محمود بنی‎ هاشم و حجت‎ الاسلام و المسلمین حاج شیخ علی محبی... از سرداران معروف و از جان گذشتگان هشت سال دفاع مقدس می‎ باشند.

آثار تاریخی مشگین شهر سرزمینی است که در بین کانون های تمدنی باستان قرار داشته، موقعیت جغرافیایی آن، ارتباط با مراکز مهمی همچون قفقاز و آناتولی و تبادلات فرهنگی این مراکز با یکدیگر، جایگاهی ممتاز در طول تکوین و تحول تاریخ به آن بخشیده است.

بر اساس آمار کلی در شهرستان مشگین شهر بیش از 600 اثر یادمانی و تاریخی برآورد شده است.

به عبارت دیگر به طور متوسط در هر 400 متر مربع از پهنه این شهرستان یک اثر باستانی و تاریخی که ارزش حفظ و دیدن داشته باشد وجود دارد.

آثار باستانی مشگین شهر در طیف وسیعی از ابنیه، محوطه تاریخی، قلعه، گورستان و تپه های باستانی دسته بندی می شود که تعدادی از این آثار ارزشمند در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده اند. از جمله نمونه های این یادمان ها که بخش مهمی از هویت تاریخی و باستانی شهرستان مشکین شهر را تشکیل می دهد ذیلا اشاره می شود:

1.         مقبره شیخ حیدر متعلق به قرن هفتم هجری

1.         قلعه و محوطه تاریخی شهر یئری در روستای پیرازمیان

1.         قلعه تاریخی ارشق

1.         دیو قلعه سی

1.         قلعه کهنه

1.         قلعه قهقهه

1.         قلعه بربر

1.         قلعه ایلانلی داغ

1.         قبرستان تاریخی اونار

1.         قبرستان تاریخی ارباب کندی

1.         حمام عدل

1.         سنگ نوشته های تاریخی

1.         سنگ افراشت های مکتب اوشاقلاری در شهریری روستای پیرازمیان

1.         غارهای مساکن اولیه لاهرود

1.         پل تاریخی دوجاق

1.         قبرستان تاریخی تنگ

1.         آثار انسان های ماقبل تاریخ

1.         کاروانسرای قانلی بولاغ یا سرباز وطن

1.         کاروانسرای رضی

1.         تپه های تاریخی

1.         سنگ افراشته های اُنار

1.         مقبره امامزاده سید سلیمان فخر آباد

1.         مقبره سید جعفر در اُنار

1.         چنار کهنسال اُنار